„Zapach, który uczy” – Recenzja książki

Zapach, który pomaga się uczyć – recenzja przewodnika po aromaterapii dla lepszej koncentracji

Recenzja książki „Zapach, który uczy. Olejki eteryczne w nauce i pracy” Michała J. Kośli – sprawdź, jak aromaterapia może poprawić koncentrację, pamięć i nastrój podczas nauki i pracy. Omówienie głównych tez, wartości merytorycznej, stylu, praktycznych porad oraz porównanie z innymi poradnikami. Profesjonalna i wyważona ocena oraz rekomendacja.

Dane bibliograficzne

• Tytuł: Zapach, który uczy. Olejki eteryczne w nauce i pracy – naturalne wsparcie pamięci, koncentracji i energii
• Autor: Michał Jacek Kośla
• Wydawnictwo: Sekrety Aromaterapii (wydanie własne)
• Rok wydania: 2025
• Liczba stron: 300 (ebook, PDF)

Tu znajdziesz książkę : https://michalkosla.net/produkt/zapach-ktory-uczy/

Streszczenie treści

Michał Jacek Kośla przedstawia obszerny przewodnik po aromaterapii ukierunkowanej na poprawę koncentracji, pamięci i dobrostanu w codziennej nauce i pracy. Książka składa się z sześciu części, logicznie prowadząc czytelnika od podstaw, przez konkretne zastosowania olejków, aż po szerszy kontekst holistyczny. Już we Wstępie autor podkreśla wyzwania współczesności – nadmiar bodźców, rozproszoną uwagę – i wskazuje na zapach jako naturalne remedium. „Żyjemy w epoce, w której skupienie stało się luksusem. A jednak natura — cicha, pachnąca, pełna subtelnych bodźców — wciąż podsuwa nam narzędzia, które mogą odmienić codzienność. Jednym z nich są olejki eteryczne.” – pisze Kośla, wprowadzając główną tezę, że aromaterapia może stać się sprzymierzeńcem w walce z rozproszeniem uwagi. Autor wyraźnie zaznacza, że nie obiecuje cudów: „Ta książka nie jest ani akademickim podręcznikiem, ani magiczną receptą. To przewodnik, w którym krok po kroku odkryjesz, jak zapach może stać się Twoim sprzymierzeńcem w nauce, pracy i codziennym życiu.”. Już na początku dowiadujemy się więc, że celem publikacji jest praktyczne, ale rzetelne wsparcie – bez obiecywania “magii”, za to z solidną dawką wiedzy i wskazówek.

Część I – Wprowadzenie (rozdz. 1–3) buduje fundamenty teoretyczne. Kośla wyjaśnia, dlaczego dziś tak trudno o skupienie (rozdz. 1), opisując zjawisko „gospodarki uwagi” i ciągłego bombardowania bodźcami cyfrowymi. W prosty sposób tłumaczy neurobiologię węchu – jak aromat trafia bezpośrednio do układu limbicznego mózgu, wpływając na emocje i pamięć. Podpowiada wykorzystanie „kotwic zapachowych”: powiązanie konkretnego zapachu z rytuałem (np. rozpoczynaniem nauki czy wieczornym odpoczynkiem), co ułatwia wejście w pożądany stan umysłu. Rozdział 2 kreśli pomost między tradycją a nauką – autor pokazuje, że to, co intuicyjnie stosowali nasi przodkowie (np. kojący zapach lipy przed snem), znajduje dziś potwierdzenie w badaniach naukowych. Wplata tu elementy słowiańskiego dziedzictwa: opisuje symboliczną rolę sosny, lipy i brzozy w dawnych rytuałach i ich znaczenie dla skupienia, spokoju i odnowy. Rozdział 3 to bezpieczeństwo stosowania – praktyczny poradnik zasad ostrożności. Znajdziemy tu listę najważniejszych reguł BHP aromaterapii, m.in. zalecenie wybierania delikatnych hydrolatów zamiast intensywnej dyfuzji w obecności dzieci lub innych osób, unikanie niektórych olejków w ciąży czy przy epilepsji, opisywanie butelek (nazwa łacińska, data otwarcia) i dbałość o umiar. Te wskazówki zwiększają świadomość czytelnika, że olejki to potężne narzędzie, ale wymagające rozsądku. Na końcu części I autor proponuje czytelnikowi tydzień eksperymentu N=1 – prosty projekt badawczy na sobie samym. Wybieramy jeden zapach (np. hydrolat sosny dla jasności umysłu), łączymy z krótkim rytuałem (dwa głębokie wdechy aromatu + 1 minuta ćwiczenia oddechowego + 25 minut nauki metodą Pomodoro) i notujemy efekty w skali koncentracji. Taki praktyczny akcent już na starcie angażuje czytelnika do działania. Część I kończy się pytaniami do refleksji i podsumowaniem najważniejszych wniosków, np. że „zapach to szybka droga do pamięci i emocji — działa najlepiej, gdy łączysz go z prostym, powtarzalnym rytuałem” oraz przypomnieniem, iż „bezpieczeństwo to podstawa” w pracy z olejkami.

Część II – Olejki na pamięć i koncentrację (rozdz. 4–6) przechodzi do konkretów – przedstawia grupy olejków eterycznych w kontekście ich wpływu na umysł i nastrój. Rozdział 4 omawia olejki stymulujące pamięć i uwagę – m.in. rozmaryn, miętę pieprzową, cytryny i inne olejki cytrusowe, eukaliptus czy szałwię. Kośla podaje przy każdym przykładzie zarówno historyczne/tradycyjne opinie (np. rozmaryn od wieków uchodził za symbol pamięci), jak i wyniki współczesnych badań: dowiadujemy się na przykład, że ekspozycja na aromat rozmarynu poprawiała wyniki testów pamięci, a poziom 1,8-cyneolu (składnika rozmarynu) we krwi korelował z lepszymi rezultatami poznawczymi. Mięta pieprzowa z kolei zwiększa czujność i szybkość reakcji – co potwierdzono w badaniach EEG, choć autor zaznacza, że efekt jest krótkotrwały i najlepszy jako szybki „reset” umysłu. Rozdział 5 skupia się na olejkach poprawiających nastrój i motywację (np. olejki cytrusowe bogate w limonen – dodające energii i polepszające nastrój; kadzidłowiec czy melisa – wspierające wyciszenie niezbędne do skupienia; mieszanki ziołowo-cytrusowe balansujące emocje). Rozdział 6 opisuje olejki harmonizujące i redukujące stres, które pośrednio wspomagają koncentrację przez uspokojenie układu nerwowego – tutaj prym wiodą m.in. lawenda, bergamotka, drzewo różane czy olejki iglaste (świerk, sosna) dające efekt „głębokiego oddechu”. Autor często wspomina o fitoncydach – związkach eterycznych wydzielanych przez drzewa w lesie – wskazując, że spacer wśród drzew iglastych obniża poziom kortyzolu i poprawia samopoczucie, co można częściowo odtworzyć wdychając hydrolaty z sosny czy świerku, choć nic nie zastąpi prawdziwej kąpieli leśnej. Część II ma charakter encyklopedyczno-poradnikowy: każdemu olejkowi lub grupie zapachów poświęcono krótką sekcję z wyjaśnieniem działania, wskazówkami jak praktycznie używać (np. „krótka, kontrolowana inhalacja rozmarynu może realnie wspierać koncentrację”), oraz ważnymi przeciwwskazaniami (np. rozmaryn chemotyp 1,8-cyneol niewskazany przy padaczce). Wiedza naukowa jest tu przekazana przystępnie – często w formie ciekawostek lub analogii – co ułatwia zrozumienie, dlaczego dany aromat działa na nas w określony sposób. Dla ułatwienia, autor wprowadza nawet legendę siły dowodów naukowych (A–D) dla wspomnianych efektów (A – metaanalizy lub liczne RCT, B – pojedyncze dobre badania kliniczne, C – wstępne badania na ludziach, D – głównie dane przedkliniczne). Dzięki temu czytelnik od razu widzi, które informacje są mocno ugruntowane, a które wstępne – to rzadko spotykana dbałość o merytoryczną jasność w poradniku popularnym.

Część III – Receptury praktyczne (rozdz. 7–9) to serce użytkowe książki. Po zapoznaniu się z olejkami i ich działaniem, czytelnik dostaje konkretne instrukcje, jak wdrożyć aromaterapię w różnych sytuacjach edukacyjno-zawodowych. Rozdział 7 omawia aromaterapię do nauki i pracy: od nauki własnej w domu, przez sesje w bibliotece czy coworkingu, po przygotowanie do egzaminów i długie bloki analitycznej pracy. Dla każdego scenariusza zaproponowano gotowe „protokoły” zapachowe – np. do samodzielnej nauki w domu: użyj dyfuzora lub inhalatora z 1–3 kroplami olejku (rozpocznij od małej dawki), wietrz pomieszczenie co 30–45 min; w open space lub bibliotece: dyskretny inhalator osobisty (1 kropla) zamiast dyfuzora, by respektować otoczenie; przed ważnym wystąpieniem lub egzaminem: 1–2 krople olejku na chusteczkę, 2–3 min wdechów, szczególnie rozmaryn z cytrusem dla jasności umysłu; do długiej pracy analitycznej: cykliczna dyfuzja (np. 30 min dyfuzor ON / 15 min OFF) z olejkami wspomagającymi koncentrację, unikając ciągłego działania dla higieny; wieczorne wyciszenie po nauce: kilka psiknięć hydrolatu lipowego na poduszkę lub krótka dyfuzja, by zasygnalizować mózgowi koniec aktywności. Takie szczegółowe „przepisy” są niezwykle pomocne – czytelnik dostaje gotowe rozwiązania dostosowane do różnych momentów dnia i kontekstów, łącznie z uwagami o dawkowaniu i bezpieczeństwie (np. „zasada zgody zapachowej” – by nie narzucać aromatu innym w przestrzeni wspólnej, czy przypomnienie, że przy dzieciach lepiej unikać olejku mięty i wybierać hydrolaty). Rozdział 8 skupia się na dzieciach i nastolatkach – tu Kośla podpowiada, jak wprowadzać zapachowe rytuały w nauce u młodszych, by wspierać koncentrację bez nadmiernej stymulacji. Przykłady obejmują m.in. łagodny rytuał z hydrolatem lipowym lub rumiankowym przed odrabianiem lekcji (np. jeden psik na kartę zadań jako sygnał „zaczynamy naukę”), przerywniki zapachowo-ruchowe w formie zabawy (potrząśnięcie bukietem z suszonych ziół w przerwie, skojarzone z ruchem) czy wieczorne wyciszenie dziecka hydrolatem i naparem z lipy. Autor przestrzega, które olejki nie są odpowiednie dla małych dzieci (np. mięta, jałowiec, silne dyfuzje) i proponuje zamiast tego hydrolaty oraz delikatne formy aromaterapii, co pokazuje, że szczególnie dba o bezpieczeństwo w tej wrażliwej grupie. Rozdział 9 przenosi nas do świata dorosłych – biuro i home office. W pracy biurowej obowiązują pewne ograniczenia (nie możemy przecież zadymić open space’u kadzidłem, gdy współpracownicy obok ????). Kośla zaleca dyskretne metody: osobisty inhalator (np. mały wdech mieszanki cytrus-rozmaryn przed trudną rozmową), użycie chusteczki zamiast rozpylacza w open space, oraz dbałość o dobrą wentylację. Dla pracy zdalnej w domu – proponuje organizację dnia z pomocą zapachów: inny aromat na “rozpoczęcie pracy” (kotwica rozpoczynająca tryb skupienia), inny na przerwę lunchową (aby się zresetować), jeszcze inny na “zamknięcie dnia” by sygnalizować mózgowi koniec obowiązków i przejście w tryb relaksu. Wskazane są konkretne olejki do tych celów (np. poranna sosna lub cytryna na pobudzenie, w połowie dnia mięta lub jałowiec na orzeźwienie, wieczorem lawenda czy mandarynka na wyciszenie), a także formy ich użycia dostosowane do warunków (roll-on, inhalator, kominek zapachowy itp.). Część III jest napisana bardzo praktycznie – czytelnik niemal czuje się, jakby uczestniczył w warsztacie aromaterapii stosowanej: dostaje checklisty rytuałów, listy potrzebnych akcesoriów i składników, a do tego uzasadnienie, dlaczego akurat ten zapach w tym momencie działa.

Część IV – Holistyczne wsparcie skupienia (rozdz. 10–12) rozszerza perspektywę poza same olejki. Kośla wychodzi z założenia, że aby osiągnąć optymalną koncentrację i energię, warto zadbać o cały styl życia, korzystając z różnych naturalnych praktyk. Rozdział 10 opisuje fitoterapię wspierającą pamięć i energię – czyli zioła od wewnątrz. Czytelnik poznaje roślinne nootropiki i „adaptogeny” poprawiające pracę umysłu: od dobrze znanej kawy i zielonej herbaty (tu ciekawostka o synergii kofeiny z L-teaniną, występującą w herbacie, która zwiększa uwagę, ale łagodzi jednocześnie niepokój – autor poleca filiżankę zielonej herbaty ~30 minut przed nauką jako uzupełnienie aromaterapii rozmarynem), przez zioła jak gotu kola, miłorząb japoński, brahmi, po nasze rodzime wsparcie: np. napar z pokrzywy na długie sesje (dodaje witalności), owoc dzikiej róży dla regeneracji w okresie zmęczenia, ziele owsa i dziurawiec na obniżony nastrój, itp. Dowiadujemy się, które zioła można pić w formie naparów, które stosować kulinarnie, a które lepiej w formie standaryzowanych ekstraktów. Autor zaznacza, że ziołowe wsparcie bywa łagodniejsze i wymaga regularności, ale jest cennym uzupełnieniem aromaterapii, bo działa od wewnątrz na pamięć, krążenie czy odporność na stres. Rozdział 11 wprowadza techniki oddechowe i relaksacyjne. Kośla podkreśla, że sam zapach to tylko jeden z bodźców – równie ważny jest sposób, w jaki oddychamy. Opisuje proste metody jak ćwiczenie oddechu skrzynkowego (box breathing 4-4-4-4), wydłużanie wydechu dla uspokojenia nerwów, czy naprzemienne oddychanie nozdrzami. Proponuje łączyć je z aromaterapią: np. wziąć wdech z inhalatora z olejkiem, a następnie wykonać minutę spokojnego oddychania przeponowego – takie połączenie wzmacnia efekt zakotwiczenia zapachu w naszym układzie nerwowym. Ponadto, znajdziemy tu krótkie ćwiczenia relaksacyjne (progresywna relaksacja mięśni, wizualizacja zapachowa), które można wpleść w przerwy w pracy czy nauce. Rozdział 12 to ukłon w stronę lasoterapii i mikro-praktyk przyrodniczych. Autor – co warto wiedzieć – jest propagatorem idei kąpieli leśnych (shinrin-yoku) w Polsce, stąd nie dziwi obecność tego tematu. Wyjaśnia pokrótce naukowe podstawy dobroczynnego wpływu lasu (wspomniane już fitoncydy, obniżenie hormonów stresu, poprawa kreatywności na łonie natury itp.) oraz zachęca do korzystania z „efektu ogrodu” nawet jeśli nie mamy codziennie dostępu do puszczy. Proponuje mikro-praktyki: krótkie spacery w parku pomiędzy zadaniami, patrzenie przez okno na zieleń jako „reset wzroku”, słuchanie dźwięków natury w tle pracy, otaczanie się kilkoma roślinami doniczkowymi i naturalnymi zapachami (np. gałązka sosny na biurku) aby stworzyć własny „mini-las” w domu. Cała część IV podkreśla holistyczne podejście autora: rozumie on, że wydajność umysłowa to nie tylko stymulowanie się bodźcami (nawet naturalnymi), ale też regeneracja, rytm i kontakt z naturą. Dzięki temu książka wykracza poza ramy typowego poradnika o olejkach – oferuje pełniejszy obraz dbania o skupienie.

Część V – Nauka w rytmie tradycji i badań (rozdz. 13–15) osadza aromaterapię w jeszcze szerszym kontekście kulturowym i naukowym. Rozdział 13 „Zioła i zapachy w tradycji Słowian” zgłębia nasze rodzime korzenie: jak nasi przodkowie używali zapachów w obrzędach i codzienności. Kośla przywołuje konkretne przykłady etnograficzne: kadzidła z jałowca oczyszczające chaty ze złej energii, wianki z bylicy w Noc Kupały dla odpędzenia złych snów, lipowe gałązki nad drzwiami chroniące dom, itp. Nie są to jednak jedynie ciekawostki historyczne – autor pokazuje, że pewne elementy tych tradycji możemy twórczo zaadaptować dziś. Zachęca np. do stworzenia własnego kącika zapachowego – współczesnej wersji domowego ołtarzyka z ziołami – gdzie trzymamy ulubione olejki, suszone zioła czy hydrolaty i sięgamy po nie w swoich małych rytuałach (np. zapalanie naturalnej świecy olejkowej podczas wieczornego czytania, jako analogia do dawnego okadzania ziołami dla spokoju ducha). Ta część wyróżnia książkę, bo mało który poradnik aromaterapii odwołuje się tak mocno do polskiej tradycji zielarskiej – a u Kośli służy to podkreśleniu, że łączenie nauki i natury ma głęboki sens. Rozdział 14 z kolei przedstawia stan badań naukowych dotyczących aromaterapii w edukacji, pracy i ogólnie wpływu zapachów na mózg. To prawdopodobnie najbardziej „naukowy” fragment książki. Autor podsumowuje wyniki licznych eksperymentów i badań klinicznych w przystępnej formie. Czytamy m.in. o testach, w których studenci wdychający rozmaryn radzili sobie lepiej z zadaniami pamięciowymi, o wpływie lawendy na jakość snu uczniów i redukcję lęku przed egzaminami, o badaniach EEG potwierdzających pobudzające działanie mięty na fale mózgowe, czy o skuteczności olejku cytrynowego w podnoszeniu nastroju w biurze. Kośla nie poprzestaje na olejkach – omawia też studia nad L-teaniną z zielonej herbaty (w połączeniu z kofeiną daje czujność bez roztrzęsienia, co można przełożyć na praktykę: kubek zielonej herbaty przed nauką), czy wspomina o badaniach nad muzyką i zapachem łącznie. Wszystko to jest poparte źródłami – choć książka nie zawiera przypisów numerycznych w tekście, na końcu znajdziemy solidną bibliografię (m.in. Tisserand & Young „Essential Oil Safety”, Jane Buckle „Clinical Aromatherapy”, publikacje naukowe z PubMed), co świadczy, że treści oparto na aktualnej wiedzy. Rozdział 15 wieńczy tę część, pokazując aromaterapię jako element stylu uczenia się i pracy. Autor pomaga czytelnikowi scalić wszystkie wcześniejsze wątki we własny, spersonalizowany system. Podkreśla rolę konsekwencji i nawyków: zachęca, by nie traktować olejków jako ciekawostki, którą odstawimy na półkę, ale jako integralną część rutyny dnia. Wprowadza pojęcie „ekosystemu uwagi” – na który składają się rytuały zapachowe, higiena cyfrowa (ograniczenie rozproszeń), przerwy, ruch, przyroda, zioła itd. Krótko mówiąc, aromaterapia ma największy sens nie jako oddzielny rytuał od święta, ale jako stały element stylu życia wspierający pracę mózgu.

Część VI – Zestawy praktyczne (rozdz. 16–17) to wartościowe dodatki, które czynią z książki przydatne narzędzie na co dzień. Rozdział 16 „Gotowe zestawy – 15 minut do aromaterapii” zawiera skompletowane przez autora pakiety startowe i scenariusze, dzięki którym nawet całkiem początkujący w 15 minut przygotuje swój pierwszy aromaterapeutyczny rytuał. Znajdziemy tu np. zestaw „Poranek z jasnym umysłem” (dyfuzor + olejek cytrynowy + rozgrzewające rozciąganie), zestaw „Reset w 5 minut” (osobisty inhalator + olejek miętowy + krótka gimnastyka oczu), czy „Wyciszenie przed snem” (spray z hydrolatu lipowego + kilka oddechów 4-7-8). Każdy taki zestaw jest opisany krok po kroku: co przygotować, ile kropel, jak długo stosować, co można opcjonalnie dodać (np. muzykę relaksacyjną). To niemal gotowe „przepisy” na włączenie zapachu w różne pory dnia. Rozdział 17 to Załączniki, a w nich: Checklisty szybkiego dostępu – skrótowe listy kontrolne z najważniejszymi zasadami (np. checklista bezpieczeństwa: czy pamiętałeś o przewietrzeniu, czy olejek jest odpowiedni dla obecnych osób, itp.), Checklisty zakupowe – gotowe listy produktów, jakie warto nabyć zaczynając przygodę (np. lista „podstawowa apteczka zapachowa” z kilkoma uniwersalnymi olejkami i hydrolatami oraz akcesoriami typu dyfuzor, inhalator, buteleczki, które autor rekomenduje), a także schematy tygodniowe nauki z EO – przykładowy plan tygodnia dla ucznia/studenta z wplecionymi rytuałami zapachowymi (np. poniedziałek rano rozmaryn, środa popołudniu mięta dla energii, piątek wieczór lawenda na relaks i konsolidację wiedzy). Na końcu książki znajduje się krótki rozdział „O mnie”, w którym autor dzieli się swoją pasją do natury i aromaterapii (dowiadujemy się, że prowadzi warsztaty i społeczność „Sekrety Aromaterapii”), obszerna bibliografia (wymienione kluczowe źródła naukowe i inspiracje praktyczne) oraz ostatnie słowo, w którym Kośla motywuje czytelnika do wcielenia wiedzy w życie: „Zapach to nie teoria, którą odkłada się na półkę. To doświadczenie, które żyje tylko wtedy, gdy wciągniesz powietrze i pozwolisz, by aromat zakotwiczył Twoje myśli, emocje i ciało w chwili obecnej.”. W tych słowach autor zawiera główne przesłanie książki: by przejść od czytania do praktykowania – stopniowo budując własny styl pracy z zapachem.

Analiza merytoryczna

Pod względem merytorycznym książka prezentuje bardzo wysoki poziom, łącząc aktualną wiedzę naukową z doświadczeniem praktycznym autora. Już sam dobór źródeł w bibliografii świadczy o rzetelności – Kośla opiera się na uznanych publikacjach aromaterapeutycznych (m.in. Tisserand & Young „Essential Oil Safety”, Jane Buckle „Clinical Aromatherapy”, Peter Holmes „Aromatica”) oraz na przeglądach badań z baz PubMed czy ScienceDirect. W tekście widać odwołania do konkretnych wyników badań: autor nie poprzestaje na stwierdzeniu, że „olejek X poprawia pamięć”, lecz często wskazuje, w jakich badaniach to wykazano i w jaki sposób. Przykładowo, przy rozmarynie czytamy o testach pamięci i pomiarze składników we krwi; przy mięcie – o badaniach EEG i subiektywnym odczuciu energii; przy lawendzie – o licznych klinicznych dowodach na redukcję lęku i lepszy sen. Takie informacje dodają wiarygodności – czytelnik czuje, że nie ma do czynienia z pseudonaukowymi obietnicami, ale z popartymi dowodami poradami. Co ważne, autor zaznacza siłę owych dowodów (wspomniana skala A–D), a zatem nie wprowadza w błąd, że każda sugestia to „cudowny, pewny efekt”. Wręcz przeciwnie – tam gdzie badań brakuje, Kośla uczciwie przyznaje, że coś opiera się bardziej na tradycji czy doświadczeniu (np. wykorzystanie szałwii muszkatołowej dla odprężenia – ciekawy trop, ale na poziomie wstępnych badań, oznaczony jako kategoria C). Taka transparentność jest niezwykle cenna i rzadka w poradnikach – zwykle autorzy albo zarzucają czytelnika suchymi cytatami z literatury, albo w ogóle pomijają tło naukowe. Tu mamy złoty środek: nauka w służbie praktyki.

Warto podkreślić również aktualność wiedzy. Książka wydana w 2025 roku siłą rzeczy korzysta z najświeższych doniesień. Znajdziemy w niej choćby nawiązania do rosnącego trendu badań nad shinrin-yoku (kąpielami leśnymi) i fitoncydami – temat ostatnich kilkunastu lat w naukach o zdrowiu. Pojawia się motyw L-teaniny z zielonej herbaty synergicznej z kofeiną, co jest dość „modnym” w ostatnich latach odkryciem popularyzowanym w biohackingu. Widać więc, że autor śledzi nowinki i włącza je do swojej pracy. Również podejście do aromaterapii jest unowocześnione – Kośla mocno akcentuje użycie hydrolatów (wody kwiatowe/roślinne) jako bezpiecznej alternatywy dla olejków w wielu sytuacjach, zwłaszcza dla dzieci, kobiet w ciąży czy w przestrzeniach wspólnych. Starsze poradniki nieraz pomijały hydrolaty, skupiając się tylko na olejkach eterycznych, a tutaj od początku czytelnik dowiaduje się, że hydrolat lipowy czy różany może być delikatnym „sprayem” do codziennego użytku. Takie niuanse świadczą o merytorycznej dojrzałości autora i refleksji nad bezpieczeństwem.

Co do poziomu szczegółowości, książka z powodzeniem balansuje między byciem przystępną dla laika, a dostarczeniem konkretnej fachowej wiedzy. Nie trzeba mieć żadnego wykształcenia chemicznego czy medycznego, by zrozumieć treść – gdy pojawiają się trudniejsze pojęcia, autor od razu je tłumaczy prostymi słowami. Np. opisuje, że olejek ma różne chemotypy, ale zaraz wyjaśnia to obrazowo i praktycznie (np. rozmaryn ct. cineol vs ct. verbenon – i od razu informuje, że do długiej pracy lepszy ten drugi, bo cineolowy potencjalnie nie dla epileptyków). Z drugiej strony, dla bardziej dociekliwych czytelników treść nie będzie nudna – zawsze można zajrzeć do źródeł z bibliografii, a liczne ciekawostki (historyczne anegdoty, wyniki badań, porady z praktyki warsztatowej autora) sprawiają, że także osoba już obeznana z aromaterapią znajdzie coś nowego.

Kośla dba o wiarygodność naukową, ale nie popada w akademicki ton – to ogromna zaleta, bo wiedza podana jest atrakcyjnie. Widać, że autor posiada zarówno formalną wiedzę (zna terminologię, chemię olejków, mechanizmy biologiczne), jak i praktykę z ludźmi (przywołuje doświadczenia z klientami i warsztatami). Ta druga perspektywa chroni treść przed „suchością” – np. zamiast tylko opisać działanie inhalatora, Kośla dzieli się osobistą scenką: przed egzaminem robi dwa wdechy z mieszanki rozmarynu i pomarańczy, i pisze: „To sygnał, który ćwiczę od tygodni: ‘teraz skupienie’. Serce zwalnia o pół kroku, myśl się porządkuje… To tylko zapach – i aż zapach.”. Taki fragment jest nie tylko literacki, ale i merytorycznie pouczający – pokazuje, jak samemu trenować „kotwicę zapachową”. Podsumowując, poziom merytoryczny publikacji jest bardzo wysoki jak na poradnik: informacje są rzetelne, aktualne, wieloaspektowe (nauka + tradycja + praktyka), a przy tym zweryfikowane pod kątem bezpieczeństwa. Trudno doszukać się tu rażących braków czy błędów. Jedyne, co można by ewentualnie życzyć, to więcej przypisów bezpośrednio w tekście dla dociekliwych (przy niektórych faktach naukowych aż prosiłoby się o odnośnik do konkretnej publikacji). Jednak rozumiem decyzję autora, by nie obciążać głównego tekstu aparatem naukowym – zamiast tego wybrał on formę opowieści popartej autorytetem źródeł wymienionych zbiorczo. Taki kompromis sprawia, że książka pozostaje lekka w odbiorze, nie tracąc przy tym wiarygodności.

Analiza stylu i struktury

Styl książki jest jednym z jej mocnych atutów. Kośla pisze językiem barwnym, obrazowym, a zarazem klarownym i zrozumiałym. Tekst angażuje czytelnika od pierwszych stron – autor zwraca się bezpośrednio („Piszę ten poradnik właśnie dla Ciebie…”), dzieli własnymi odczuciami i doświadczeniem. Dzięki temu narracja ma osobisty, empatyczny ton. Czytelnik czuje, że autor doskonale rozumie jego problemy: opisywany we wstępie poranek pełen powiadomień, rozbiegane myśli czy znużenie przy książkach to przecież codzienność wielu z nas. Kośla potrafi trafnie uchwycić te realia w słowach i obrazie (np. „Twoje myśli przeskakują jak wróble po gałęziach” – metafora rozkojarzenia), co sprawia, że tekst jest żywy i łatwo się identyfikować z treścią.

Dużą rolę w stylu odgrywają metafory zapachowe i odwołania do zmysłów. Autor maluje zapach słowami: określa sosnę jako aromat „świeżego początku” przynoszący klarowność umysłu, a lawendę nazywa „kołdrą dla układu nerwowego”, która otula i uspokaja – to piękny, poetycki opis, który jednocześnie niesie konkretną informację o działaniu (wyciszenie, komfort). Takie obrazowe sformułowania zapadają w pamięć. Widać też zamiłowanie autora do przyrody i tradycji – fragmenty o drzewach słowiańskich (sosna, lipa, brzoza) czy o lesie napisane są wręcz literacko, z wyczuciem klimatu. Mimo to styl nie ociera się o egzaltację czy pseudomistykę; tam, gdzie trzeba, Kośla potrafi być dosadny i konkretny. Gdy mowa o bezpieczeństwie, formułuje zalecenia jasno, często w punktach (np. „Zawsze opisuj butelki: pełna nazwa łacińska + data otwarcia”). Gdy przekazuje instrukcje, robi to językiem prostym i aktywnym: zamiast rozwlekłych zdań – zwięzłe polecenia („Wybierz zapach. Połącz go z rytuałem. Notuj efekty.” w eksperymencie N=1). Dzięki temu książka jest bardzo przystępna.

Struktura treści została starannie przemyślana. Podział na części i rozdziały odzwierciedla stopniowe pogłębianie tematu – od ogółu do szczegółu i z powrotem do ogółu (holistyki). Każda część książki jest krótko wprowadzona prozą, często z sekcją „Dlaczego ta część jest ważna” – to innowacyjny zabieg, który pomaga czytelnikowi zrozumieć cel kolejnych rozdziałów. Ponadto, pod koniec części I (i prawdopodobnie także innych części) mamy zbiór „Co warto zapamiętać” – kluczowe punkty w formie syntetycznych haseł. To świetny sposób na utrwalenie wiedzy i upewnienie się, że czytelnik wyłapał najważniejsze przesłanie przed przejściem dalej.

Na poziomie rozdziałów także panuje porządek i powtarzalny rytm, co ułatwia lekturę. Zazwyczaj rozdział zaczyna się krótkim scenariuszem lub pytaniem retorycznym, potem przechodzi do konkretów. W obrębie rozdziałów tekst jest dzielony na mniejsze podsekcje z nagłówkami lub wypunktowaniami. Bardzo często pojawiają się listy punktowane – np. listy zasad bezpieczeństwa, listy wskazówek, etapy ćwiczenia, składniki przepisu. Autor nie unika wypunktowań czy numerowanych kroków, co w poradniku jest jak najbardziej wskazane (ułatwia to późniejsze szybkie przekartkowanie i znalezienie konkretnej rady). Przykładowo, protokół eksperymentu N=1 jest rozpisany w punktach, podobnie jak wskazówki „Twoja tarcza ochronna – zasady bezpieczeństwa” czy wspomniane protokoły do nauki (podane w czytelnych sekwencjach kroków).

Językowo, książka jest napisana komunikatywnie, w drugiej osobie, co tworzy wrażenie dialogu z czytelnikiem. Kośla często zadaje pytania („Kto w Twoim otoczeniu będzie odczuwał zapachy i jak możesz to uwzględnić?”) lub prosi o refleksję, co angażuje odbiorcę. Styl pozostaje neutralny i profesjonalny, ale jednocześnie ciepły. Autor unika mentorsko-nakazującego tonu; raczej zachęca, proponuje („Być może zaczniesz od rozmarynu… A może wystarczy mały roll-on z miętą… Nieważne, od czego zaczniesz – ważne, że zaczniesz.”). Taka motywująca narracja sprawia, że czytelnik czuje się wspierany, a nie pouczany z góry.

Pod względem redakcyjnym, układ jest przejrzysty. Rozdziały mają jednoznaczne tytuły wskazujące treść (np. „Olejki stymulujące pamięć i uwagę”, „Aromaterapia w biurze i home office”, „Techniki oddechowe i relaksacyjne”), więc łatwo znaleźć interesujący temat. Dodanie licznych tabel i schematów (jak np. tabela roślin i ich najlepszych form zastosowania) urozmaica tekst i pozwala na szybkie wychwycenie praktycznych informacji. W ebooku zapewne zachowano spis treści z linkami, co ułatwia nawigację – choć ja korzystałem z wersji PDF i już ona jest dość wygodna (strony są ponumerowane, tytuły rozdziałów wyraźne).

Warto wspomnieć o obecności ramek i wyróżnień. W tekście natrafiłem na osobno oznaczone ciekawostki, np. „Ciekawostka z badań” o wpływie przerwanych zadań na koncentrację (badanie z UC Irvine o 23 minutach potrzebnych na powrót do zadania). Takie wstawki wprowadzają elementy quasi-magazynowe, co czyni lekturę bardziej atrakcyjną – można na chwilę oderwać się od głównego wątku i poznać jakiś fakt naukowy czy tradycyjny, a potem wrócić.

Jeśli chodzi o spójność, styl pozostaje jednolity mimo różnorodności treści. Kośla umiejętnie łączy ton praktycznego poradnika (instrukcje, listy) z tonem inspirującej opowieści. Tam, gdzie opisuje tradycje czy las, używa bardziej malarskiego języka, ale zaraz potem zgrabnie schodzi na ziemię, by dać konkretną radę. Dzięki temu książka nie jest nudna ani zbyt sucha, a jednocześnie nie odlatuje w nadmierną poetyckość. Wszystkie części zazębiają się tematycznie – np. informacje z części II (o właściwościach olejków) są potem wykorzystywane w częściach III i VI (przepisy i zestawy), część IV (oddech, las) wzmacnia przekaz części V (holistyczny styl). Autor często robi odniesienia w tekście typu „jak przeczytasz w rozdziale 3, bezpieczeństwo jest kluczowe” albo „więcej o tej roślinie znajdziesz w tabeli na str. X”. To bardzo pomaga w integracji wiedzy, zwłaszcza że czytelnik może nie czytać od deski do deski, tylko skakać do interesujących go fragmentów – Kośla przewidział to i zadbał, by taka nieliniowa lektura też miała sens.

Reasumując, styl książki jest przyjazny i wciągający, a struktura czytelna i logiczna. Pod względem edycji i języka trudno coś zarzucić – tekst jest na tyle prosty, że przystępny dla nastolatka czy zabieganego rodzica, ale nie infantylny, więc i profesjonalista nie poczuje się znużony. Można śmiało powiedzieć, że Kośla ma lekkość pióra i potrafi uczyć, nie nudząc – co w przypadku poradnika edukacyjnego jest kluczowe.

Użyteczność i wartość praktyczna

Książka została pomyślana jako praktyczny poradnik do wykorzystania tu i teraz – i w pełni tę rolę spełnia. Każdy, kto sięgnie po „Zapach, który uczy”, znajdzie w niej zestaw narzędzi do natychmiastowego zastosowania we własnym życiu. Autor wręcz zachęca, by nie czekać z wdrażaniem – proponuje rozpocząć choćby od jednego małego kroku, jednego zapachu.

Co konkretnie dostajemy do ręki? Przede wszystkim dziesiątki gotowych przepisów i rytuałów zapachowych. Są one opisane w różnych częściach książki, ale zebrane zwłaszcza w części III i VI. Mamy receptury na mieszanki olejków do dyfuzora (np. klasyczna kompozycja „na koncentrację”: rozmaryn + cytryna + mięta w proporcjach sugerowanych przez autora), przepisy na spraye z hydrolatów wzbogacone kilkoma kroplami olejku (np. spray do pokoju nastolatka ułatwiający naukę: hydrolat miętowy + 1 kropla cytryny + 1 kropla sosny – oczywiście opatrzony wskazówką by najpierw testować tolerancję), czy przepisy na roll-ony do noszenia przy sobie (np. roll-on „egzaminacyjny” z olejkiem bazyliowym, miętowym i cytrynowym w bezpiecznym rozcieńczeniu 3% w oleju bazowym). Te receptury są sformułowane jasno – wiadomo, ile kropli, w jakim medium, jak stosować. Ważne, że autor podaje też warianty: np. jeśli nie mamy jakiegoś olejku, sugeruje zamienniki (zachęca do kreatywności w ramach bezpiecznych granic).

Niezwykle przydatne są gotowe narzędzia do organizacji nauki z aromaterapią. Na wyróżnienie zasługują tu:

• Checklisty szybkiego dostępu – np. checklista „Start sesji nauki”, którą można sobie skopiować i powiesić nad biurkiem. Znajdują się na niej punkty typu: „1. Przewietrz pokój. 2. Przygotuj wybrany zapach (psik hydrolatu lub uruchom dyfuzor). 3. Ustaw timer (25 min). 4. Krótka praktyka oddechowa z zapachem. 5. Zaczynaj pracę.” Taka lista jest bezcenna dla osób, które mają problem ze zbudowaniem rutyny – wystarczy podążać za krokami. Są też checklisty „Reset 5-minutowy” (co zrobić podczas przerwy, krok po kroku, by faktycznie zregenerować uwagę) oraz „Wieczorny rytuał na lepszy sen i konsolidację pamięci” (punkty obejmujące zarówno zapach – np. lawendę – jak i odłączenie urządzeń, wyciszenie). Te listy działają jak mini-ściągi motywujące do działania.
• Gotowe plany tygodniowe – to inny rodzaj praktycznego dodatku. Przykładowo, autor przedstawia wzorzec tygodnia dla studenta przed sesją egzaminacyjną: w poniedziałki i wtorki używa olejku rozmarynowego w ciągu dnia dla stymulacji; w środy robi przerwę na „dzień lasu” (spacer bez olejków, by nie przeładować bodźcami); w czwartki włącza olejek cytrynowy rano dla orzeźwienia, a lawendowy wieczorem; piątki dedykuje powtórkom z pomocą np. szałwii muszkatołowej; weekend to regeneracja – kąpiel z olejkami i brak stymulantów. To tylko przykład, ale pokazuje, jak praktycznie Kośla podchodzi do tematu: daje gotowe ramy, które każdy może modyfikować. Dla osób, które lubią strukturę, taki tygodniowy schemat to świetna rzecz – łatwiej zacząć, mając plan, niż wymyślać wszystko samemu.
• Listy zakupowe – często czytelnik poradnika czuje się przytłoczony: „Tyle tego, czego właściwie potrzebuję na początek?”. Tutaj problem znika. Kośla przygotował listy „must-have” dla różnych potrzeb. Jest np. lista podstawowych olejków do nauki (rozmaryn, cytryna, lawenda, mięta, pomarańcza, sosna – wraz z sugestią, aby kupić małe pojemności dobrych jakościowo olejków zamiast od razu 30 różnych zapachów), lista przyborów (dyfuzor ultradźwiękowy lub kominek – autor wyjaśnia plusy/minusy każdego, buteleczki szklane, waciki kosmetyczne do testów zapachowych, itp.), a nawet lista polecanych książek/stron jeśli ktoś chce pogłębiać wiedzę. Mając taką listę, początkujący oszczędza czas i pieniądze – kupi to, co faktycznie się przyda.

Książka oferuje też narzędzia miękkie, jak np. wspomniane pytania do refleksji. One również mają praktyczną wartość, choć mniej bezpośrednią: pomagają dostosować rady do własnej sytuacji. Przykładowo pytanie „Kto w Twoim otoczeniu będzie odczuwał zapachy i jak możesz to uwzględnić?” zmusza do pomyślenia, czy np. w domu mamy niemowlę lub osobę starszą – co wpłynie na wybór metody aromaterapii. Albo: „Co dla Ciebie będzie oznaczało sukces po 7 dniach eksperymentu?” – to zachęca, by z góry określić mierniki (np. „nie zasypiam nad książką wieczorem”), czyli wprowadza element coachingowy. Te pytania czynią z czytelnika aktywnego uczestnika procesu, a nie tylko odbiorcę wiedzy.

Wartość praktyczna książki objawia się także w drobnych poradach rozsianych po tekście. Często są to lifehacki aromaterapeutyczne: np. gdy brak dyfuzora – autor radzi, by wykorzystać chusteczkę lub własny nadgarstek jako nośnik zapachu; albo propozycja stworzenia „słoika zapachowych cytatów” – włożenie do słoika kilku wacików nasączonych różnymi olejkami i karteczek z inspirującymi cytatami, by w chwilach znużenia wyciągnąć losowo jeden wacik i cytat jako szybki impuls energetyzujący (to rzeczywiście sprytne połączenie aromaterapii z techniką motywacyjną). Takie smaczki sprawiają, że czytelnik ma poczucie obcowania z kimś, kto praktykował te rzeczy na co dzień i wie, co się sprawdza.

Kluczową praktyczną zaletą jest elastyczność porad. Książka nie narzuca jednego słusznego schematu – daje wiele opcji. Jeśli np. ktoś nie toleruje zapachu rozmarynu, znajdzie alternatywy (np. bazylia egzotyczna o podobnym działaniu). Jeśli ktoś nie ma czasu na pełen rytuał, są rozpisane „szybkie pary zapach + działanie” – autor dosłownie podaje skróty: „jedno sięgnięcie po inhalator, jeden psik sprayu – w kilka minut możesz nadać nowy kierunek swojemu dniu”. Przykładowa matryca 3×3 pozwala samemu dobrać trio: cel (fokus/reset/wieczór) + forma (hydrolat/inhalator/susz) + moment dnia (poranek/południe/przed snem) i daje konkretny przykład dla każdej kombinacji. To genialne w swojej prostocie – uczy czytelnika myślenia modułami: wybierz co chcesz osiągnąć, dobierz środek i czas. Dzięki temu nawet po przerobieniu książki, kiedy nie będziemy pamiętać wszystkich receptur, będziemy umieli sami skomponować coś sensownego, bo znamy logikę.

Praktyczna jest także dbałość o uniwersalność porad. Książka jest napisana w polskich realiach: wiele proponowanych roślin i olejków jest u nas dostępnych od ręki (lipę, sosnę, miętę każdy kojarzy, a nie jakieś egzotyczne rzadsze olejki). Autor zwraca uwagę na koszty i możliwości: np. wspomina, że jeśli ktoś nie może często jeździć do lasu, to choćby wyjście do parku czy ogródka działkowego przyniesie część korzyści – nie stawia poprzeczki nierealistycznie wysoko. Porady są przez to przyziemne i do zrobienia dla przeciętnego czytelnika.

Podsumowując, użyteczność książki jest znakomita. To niemal podręcznikowy przykład poradnika, z którego treści można od razu wdrażać. Można śmiało powiedzieć, że po lekturze czytelnik nie zostaje sam – zostaje wyposażony w konkretny plan działania, listy kontrolne, przepisy i wskazówki jak reagować w różnych sytuacjach. Książka może służyć jako codzienny punkt odniesienia: np. kiedy czujemy spadek energii w środku dnia, można otworzyć odpowiedni rozdział lub załączoną ściągę, by przypomnieć sobie co zastosować. Albo przed egzaminem – sięgnąć do fragmentu o rytuałach przed testem, by się upewnić, jak najlepiej wykorzystać te kilka minut wcześniej na wsparcie zapachem. Tego typu praktyczna pomoc wyróżnia tę publikację spośród wielu teoretycznych opracowań. Wartość praktyczna jest więc bardzo wysoka i właśnie ona sprawia, że książka spełnia swoją obietnicę bycia „przewodnikiem” – prowadzi czytelnika za rękę od wiedzy do działania.

Grupa docelowa

„Zapach, który uczy” to książka skierowana do szerokiego grona odbiorców, jednak można wyróżnić kilka kluczowych grup, którym przyniesie najwięcej korzyści.

Przede wszystkim, są to uczący się i studenci – zarówno młodzież szkolna, jak i studenci uczelni wyższych. Książka przemawia do nich językiem zrozumiałym i podejmuje temat dla nich istotny: jak efektywniej przyswajać wiedzę, jak radzić sobie ze stresem przed egzaminem, jak utrzymać koncentrację w trakcie nauki. Rozdziały dotyczące rytuałów nauki, przygotowania do egzaminu, czy aromaterapii dla nastolatków jasno wskazują, że autor myślał o tej grupie. Co ważne, nastoletni czy młody czytelnik nie powinien mieć problemu z odbiorem – książka nie wymaga wcześniejszej znajomości aromaterapii, wszystko jest wyjaśnione od podstaw. Młodzi ludzie otrzymają tu konkretne metody, które mogą stać się ich tajną bronią w nauce (zamiast kolejnej kawy czy napoju energetycznego). Nawet jeżeli ktoś nigdy nie miał do czynienia z olejkami, po tej lekturze będzie w stanie zacząć bez obaw – Kośla pisze jak do początkującego i prowadzi krok po kroku.

Drugą ważną grupą są profesjonaliści i pracownicy umysłowi – osoby pracujące w trybie, który wymaga dużej koncentracji, kreatywności bądź radzenia sobie ze stresem (np. pracownicy korporacji, programiści, nauczyciele, badacze, pisarze, freelanserzy). Dla nich przeznaczone są wątki o home office, biurze, długich blokach analitycznych, czy kreatywnych przerwach. Jeśli ktoś spędza długie godziny przed komputerem i czuje wypalenie lub spadki energii w ciągu dnia, znajdzie tu pomysły jak się naturalnie „zrestartować” zamiast kolejnej filiżanki kawy. Ta grupa doceni pewnie również holistyczne podejście – rozdziały o oddechu i mikro-przerwach, bo dla zapracowanych ludzi krótki oddechowy reset czy spacer mogą być zbawienne. Warto wspomnieć, że nawet menedżerowie czy liderzy zespołów mogą skorzystać z pewnych porad – np. jak wprowadzić neutralny rytuał zapachowy w miejscu pracy (autor sugeruje hydrolaty, bo są mniej kontrowersyjne zapachowo, i oczywiście uzgodnienie z zespołem). To niestandardowe podejście do well-beingu w pracy może zainteresować osoby szukające sposobów na poprawę atmosfery i efektywności w zespole.

Kolejną grupą są rodzice, pedagodzy i opiekunowie dzieci. Rozdział o aromaterapii dla dzieci i nastolatków jest napisany tak, by to dorośli odpowiedzialni za młodych mogli go wykorzystać. Jeśli jesteś rodzicem dziecka w wieku szkolnym, książka podpowie Ci, jak zbudować w domu przyjazną, skoncentrowaną atmosferę podczas odrabiania lekcji (np. rytuał startu z hydrolatem – delikatny i bezpieczny, a sygnałowy). Kośla również akcentuje, by dzieci włączać w te rytuały na zasadzie zabawy, a nie przymusu – to cenna wskazówka dla rodzica. Dla pedagogów szkolnych czy terapeutów, książka może być inspiracją do wprowadzenia małych innowacji: np. stworzenia kącika aromaterapeutycznego w klasie (z wyłącznie hydrolatami, bo olejków w szkołach się raczej nie używa ze względu na przepisy, ale hydrolat lawendowy do spryskania sali po przerwie może pomóc wyciszyć grupę). Oczywiście to delikatna materia i autor wyraźnie pisze o pytaniu o zgodę i uwzględnianiu przeciwwskazań – tym bardziej warto, by pedagodzy byli świadomi, co jest bezpieczne, a co nie. Ta książka daje im tę wiedzę.

Grupą, która także skorzysta, są osoby zainteresowane rozwojem osobistym i technikami poprawy funkcji poznawczych (tzw. biohackerzy, pasjonaci zdrowego stylu życia). Dla nich aromaterapia w kontekście nauki to jedna z naturalnych metod optymalizacji. Kośla podaje wiele smaczków, które taka osoba doceni – np. wspomniane połączenie zielonej herbaty z rozmarynem jako naturalny stack kognitywny, czy użycie określonych zapachów do zsynchronizowania rytmu dobowego (rano iglaki, wieczorem kwiatowe i ziołowe). W czasach, gdy wiele osób szuka sposobów na lepszą produktywność (notorycznie testując różne aplikacje, suplementy itp.), ta książka proponuje rozwiązania naturalne i zrównoważone dla zdrowia.

Wreszcie, publikacja trafi też do miłośników aromaterapii i ziołolecznictwa – nawet jeśli już znają olejki, to ten konkretny kontekst (nauka, praca umysłowa) może być dla nich nowy. Dla aromaterapeutów praktyków książka Kośli może stanowić inspirację, jak ukierunkować swoje porady dla klientów uczących się czy pracujących intelektualnie. Ponadto obecność wątków słowiańskich i lasoterapii może przyciągnąć osoby zainteresowane kulturą dawną i kontaktami człowieka z naturą.

Jeśli chodzi o poziom wiedzy wymagany od czytelnika – jest on minimalny. Książka tłumaczy wszystko od podstaw, więc nawet kompletny nowicjusz w dziedzinie olejków będzie w stanie ją zrozumieć. Autor wyjaśnia czym jest hydrolat, co to jest dyfuzor, jak rozcieńczać olejki – nie zakłada, że czytelnik już to wie. Tak naprawdę jedynym „wymogiem” jest chęć wypróbowania czegoś nowego i otwartość na zapach. Jeśli ktoś nie lubi żadnych zapachów albo jest bardzo sceptyczny wobec naturalnych metod, to oczywiście może nie być odbiorcą – ale śmiem twierdzić, że styl książki potrafi przekonać nawet sceptyka argumentami naukowymi i brakiem przesady w obietnicach.

Jedynym ograniczeniem może być ewentualnie wiek – dzieci raczej same z siebie po książkę nie sięgną, choć nastolatek już jak najbardziej może (napisana jest tak, że np. uczeń liceum ją zrozumie i może sam wdrożyć pewne rzeczy). Dla młodszych dzieci informacje musiałyby być przekazane przez dorosłych.

Podsumowując, grupę docelową stanowią uczniowie, studenci, osoby pracujące umysłowo oraz rodzice i edukatorzy, a także wszyscy zainteresowani poprawą koncentracji i równowagi życiowej w naturalny sposób. Książka jest dla początkujących, ale i średniozaawansowani w temacie aromaterapii znajdą tu wartość dodaną (choćby w postaci nowych zastosowań i integracji z innymi technikami). To poradnik przekrojowy, który celuje w każdego, kto odczuwa, że żyje w „epoce rozproszenia” i chciałby to zmienić – niezależnie od tego, czy ma 17 czy 47 lat, czy uczy się do matury, czy pracuje nad projektem w korporacji.

Unikalne cechy i wyróżniki

Rynek książek o aromaterapii jest coraz bogatszy, ale publikacja Michała Kośli zdecydowanie się na nim wyróżnia dzięki kilku unikalnym cechom:

1. Wąska specjalizacja tematyczna (nisza) – większość poradników aromaterapii traktuje o bardzo szerokim spektrum zastosowań olejków: od dolegliwości zdrowotnych, przez pielęgnację urody, po aromatyzowanie domu czy poprawę nastroju ogólnie. Natomiast „Zapach, który uczy” koncentruje się na jednym, konkretnym obszarze: wspomaganiu procesów uczenia się i pracy intelektualnej. To nisza, która dotąd nie miała w Polsce dedykowanej pozycji. Dzięki temu książka jest znacznie głębsza w tym temacie niż rozdzialiki na ten temat w ogólnych pracach. Kośla nie tylko wymienia olejki na pamięć – on buduje cały system pracy z zapachem wokół nauki i skupienia, co jest podejściem pionierskim na naszym rynku. Ta specjalizacja czyni książkę wyjątkową i cenną dla tych, których ten aspekt najbardziej interesuje (np. studentów, jak wspomnieliśmy).

2. Połączenie aromaterapii z innymi naturalnymi technikami – to jedna z najbardziej wyróżniających cech. Książka integruje wiele dziedzin: aromaterapię, fitoterapię, techniki oddechowe, elementy mindfulness, forest bathing, a nawet szczyptę dietetyki (wspomniane adaptogeny czy teanina). Tak holistyczne podejście jest dość rzadkie. Inne poradniki zwykle skupiają się tylko na olejkach. Kośla pokazuje większy obraz: że zapach jest jednym z elementów zdrowego trybu nauki/pracy, obok oddechu, rytuałów, ziół do picia. Wyróżnia go to podejście multidyscyplinarne – wpisuje aromaterapię w kontekst stylu życia. Na tle konkurencji jest to duży plus, bo książka staje się przez to bardziej kompleksowym przewodnikiem dla czytelnika chcącego poprawić koncentrację (nie musi on szukać oddzielnie porad o ćwiczeniach oddechowych czy ziołach, bo ma je tutaj).

3. Zestrojenie tradycji słowiańskiej z nowoczesną wiedzą – wiele książek aromaterapeutycznych czerpie z tradycji, ale najczęściej z tradycji Dalekiego Wschodu (ajurweda, TCM) albo starożytnego Egiptu/Grecji. Kośla natomiast odwołuje się do rodzimego dziedzictwa: zwyczajów dawnych Słowian i polskiego zielarstwa ludowego. Wprowadza to unikalny klimat i element tożsamości kulturowej, co rzadko spotyka się w poradnikach (częściej w książkach etnograficznych, ale te z kolei nie łączą tego z aromaterapią). Dzięki temu czytelnik może poczuć więź z własną tradycją – np. pijąc napar z lipy przed nauką, wie, że kontynuuje wielowiekowy rytuał spokoju. Kośla robi to jednak bez popadania w folklorystyczny ton – tradycja jest tu przyprawą, a nie sednem, a wszystko jest potem ugruntowane naukowo. To połączenie „słowiańskiej duszy” z „naukowym umysłem” jest cechą wyróżniającą tej książki.

4. Silny nacisk na bezpieczeństwo i etykę stosowania – choć każdy dobry poradnik aromaterapii wspomina o bezpieczeństwie, to zwykle jest to dodatek. U Kośli zasady bezpieczeństwa są jednym z fundamentów (osobny rozdział 3, liczne przypomnienia w całym tekście). Co więcej, autor porusza kwestie etykiety zapachowej: np. wspomniana „zgoda zapachowa” w przestrzeni wspólnej, dostosowanie się do wrażliwości innych osób. To nowatorskie podejście – większość książek skupia się na jednostkowym użyciu olejków, a Kośla myśli o środowisku czytelnika i relacjach z innymi. W dobie, gdy coraz więcej osób jest wrażliwych na zapachy lub ma alergie, takie podejście jest bardzo odpowiedzialne. Wyróżnia to książkę jako świadomą społecznie i profesjonalną.

5. Forma „workbooka” – ćwiczenia i interakcja – „Zapach, który uczy” nie jest tylko do czytania, ale i do działania. Autor angażuje czytelnika poprzez eksperymenty (N=1), pytania, checklisty, wyzwanie 7-dniowe etc. Mało który poradnik aromaterapeutyczny posuwa się do tego, by kazać czytelnikowi faktycznie coś zapisywać, mierzyć, prowadzić mini-dziennik. Tutaj mamy właśnie elementy samocoachingowe. To czyni książkę unikalną, bo zamienia biernego czytelnika w aktywnego uczestnika. Taki styl jest częstszy w poradnikach psychologicznych czy biznesowych (w rodzaju „ćwiczenia dla czytelnika na końcu rozdziału”), ale w książce o olejkach – rzadkość. A jest to świetny pomysł, bo aromaterapia też wymaga pewnej uważności i obserwacji siebie, więc dlaczego by nie robić notatek? Kośla to zaproponował – plus dla niego.

6. Przystosowanie do realiów polskich i współczesnych – w książce czuć, że jest napisana tu i teraz. Przykłady dotyczą np. nauki zdalnej, pracy w open space, scrollowania smartfona – czyli bardzo aktualnych zjawisk. Nawet język (choć neutralny) odwołuje się do współczesności (np. memetyczne określenie „gaszenie pożarów” w pracy, czy wzmianka o medytacji z aplikacją Calm – jeśli dobrze pamiętam taki wtręt). Nie ma anachroniczności, nie ma lania wody o „świętych olejkach z pustyni” – jest nasza rzeczywistość. Inne poradniki, zwłaszcza tłumaczenia, bywają oderwane od polskiego kontekstu albo trącą myszką (np. przykłady sprzed ery smartfonów). Kośla natomiast wziął pod uwagę polskie realia: poleca polskie marki olejków (nie wprost, ale np. w liście zakupowej wymienia parametry, jakie mają spełniać – co można odnieść do naszych producentów), wspomina o dostępności hydrolatów w aptekach, o tym, że dyfuzor można kupić nawet w markecie – czyli mówi językiem konsumenta 2025. To ważny wyróżnik – lokalność i aktualność.

7. Troska o różne grupy odbiorców – książka jest uniwersalna, ale jednocześnie wchodzi w specyfikę różnych grup (dzieci, seniorzy, osoby wrażliwe, pracujące kobiety w ciąży itd.). Autor stara się dać rozwiązania dla wszystkich: np. powie „jeśli jesteś osobą wrażliwą na zapachy lub masz słabszy węch – zacznij od hydrolatów, bo są łagodniejsze” albo „jeśli pracujesz zdalnie i brakuje Ci bodźców – postaw na olejki iglaste, żeby poczuć namiastkę lasu”. Ta personalizacja i inkluzywność (uwzględnienie ograniczeń zdrowotnych, wieku, otoczenia) też wyróżnia tę książkę. Wiele poradników jest pisanych z myślą o pewnym modelowym użytkowniku (często np. dorosła kobieta dbająca o rodzinę, bo to stereotypowy odbiorca książek o zdrowiu). Tutaj wyraźnie czuje się, że autor nie miał jednego idealnego czytelnika – chciał dotrzeć zarówno do ucznia, jak i do babci wspomagającej pamięć, do mamy dbającej o dziecko, jak i do zapracowanego menedżera. To duża sztuka pisać tak, by każdy się odnalazł, a Kośli w dużej mierze się to udało.

8. Styl blogowo-warsztatowy – można powiedzieć, że „Zapach, który uczy” to w pewnym sensie przedłużenie stylu, jaki autor prawdopodobnie prezentuje na swoim blogu czy warsztatach (sugeruje to sama nazwa wydawcy „Sekrety Aromaterapii” – zapewne nazwa strony czy społeczności). Wyróżnikiem jest tu przystępność i bezpośredniość komunikacji, jak również bogactwo anekdot i przykładów. Czytelnik ma wrażenie, że uczestniczy w szkoleniu prowadzonym przez sympatycznego, kompetentnego trenera. W odróżnieniu od wielu książek pisanych „na sztywno”, tu jest luz i pewna nowoczesna lekkość (przy pełnej kompetencji). Jest to trudna do zdefiniowania cecha, ale wyraźnie odczuwalna – i bardzo na plus dla unikalności.

Podsumowując, książkę Kośli wyróżnia skupienie na jednym temacie (koncentracja i nauka) przy jednoczesnym bardzo szerokim ujęciu (bo angażuje różne dziedziny i perspektywy). Wyróżnia ją też lokalny koloryt (słowiańszczyzna) w połączeniu z światową wiedzą naukową. Do tego praktyczna forma z ćwiczeniami i listami zadań stawia ją w innej lidze niż typowe czytadła. Te cechy sprawiają, że na tle innych poradników aromaterapeutycznych dostępnych na rynku, „Zapach, który uczy” jest publikacją świeżą, oryginalną i bardzo wartościową dla odbiorcy szukającego konkretnych rezultatów.

Mocne strony

Książka Michała Kośli posiada wiele atutów, które czynią z niej wybitnie wartościową pozycję. Najważniejsze mocne strony to:

• Rzetelna podbudowa naukowa: Autor opiera porady na aktualnej wiedzy i badaniach. Przytacza konkretne wyniki naukowe (wpływ rozmarynu, lawendy, mięty itd. na funkcje poznawcze), korzysta z renomowanych źródeł. Dzięki temu czytelnik ma zaufanie, że proponowane metody nie są „wzięte z powietrza”, lecz mają podstawy. Kośla uczciwie komunikuje zakres dowodów (np. wprowadza skalę A–D), co buduje wiarygodność. W świecie poradników „soft” to wyróżniająca cecha – tu każda teza jest poparta tradycją lub nauką, a często jednym i drugim.
• Praktyczna zorientowanie na cel: Książka jest jak instrukcja obsługi lepszego skupienia. Niezwykle mocną stroną jest ogrom konkretów: gotowe rytuały, receptury, listy zadań, plany działania. Czytelnik nie tylko dowiaduje się dlaczego zapach może pomóc, ale dostaje przede wszystkim jak konkretnie to zrobić. Praktyczność wylewa się z każdej części – od eksperymentu tygodniowego po schematy tygodniowe i checklisty. W efekcie, książka nie kończy się na teorii – niemal zmusza (w pozytywnym sensie) do wypróbowania rad od razu. Ta natychmiastowa użyteczność to ogromny plus.
• Holistyczne i wieloaspektowe podejście: Autor nie patrzy na olejki w oderwaniu – łączy je z innymi elementami (oddech, fitoterapia, styl życia). To mocna strona, bo czytelnik uczy się, że aromaterapia działa najlepiej nie jako samodzielny cud, ale część większej układanki. Takie całościowe spojrzenie zwiększa skuteczność rad i sprawia, że książka jest bardziej wszechstronna. Jeśli np. zapach nie rozwiąże problemu w 100%, to Kośla podsuwa jeszcze oddech czy rytm pracy jako uzupełnienie. To sprawia, że jego porady są realistyczne i skuteczniejsze.
• Angażujący, radosny styl: Książkę czyta się przyjemnie, momentami jak powieść. Język jest komunikatywny, a jednocześnie barwny i obrazowy. Autor potrafi zainspirować (przez metafory, odwołania do natury), a zarazem tłumaczy cierpliwie. Bardzo mocną stroną jest ton zachęty, a nie presji. Czujemy motywację, żeby spróbować np. tego tygodnia z zapachem, ale bez poczucia winy, jeśli czegoś nie wiemy czy nie zrobimy idealnie. Przystępność języka i empatia autora wobec czytelnika to naprawdę duży plus – sprawia, że książka nadaje się dla każdego.
• Dbałość o bezpieczeństwo i etykę: Kośla wykazuje się odpowiedzialnością – mocno podkreśla zasady bezpiecznego stosowania (co chroni czytelnika przed ewentualnymi błędami). Zaznacza przeciwwskazania, proponuje łagodne opcje dla wrażliwych osób. Ponadto, porusza kwestie etyczne (np. nie narzucajmy zapachu innym bez pytania). Ta odpowiedzialność merytoryczna to wielki atut, bo chroni przed ewentualnym szkodliwym użyciem i buduje zaufanie do autora.
• Zorientowanie na polskie realia: Wielką zaletą jest osadzenie w naszym kontekście – zarówno kulturowym (wątki słowiańskie), jak i praktycznym (dostępność produktów, tryb życia Polaków). Czytelnik ma poczucie, że książka jest dla niego, a nie adaptacją z innego kraju. Przykłady z codziennego życia – budzik, kawa, open space, szkolne lekcje – czynią treść bliską. To praktyczna przydatność na naszym własnym podwórku.
• Interaktywność i elementy coachingowe: Książka angażuje czytelnika – stawia pytania, daje zadania do wykonania, prosi o notowanie efektów. Dzięki temu wiedza od razu przechodzi w praktykę, a czytelnik jest aktywny. Ta innowacyjna forma wyróżnia pracę Kośli i jest jej mocną stroną, bo zwiększa szansę, że czytelnik osiągnie realne korzyści (wchodząc w rolę badacza swojego doświadczenia, bardziej się angażujemy i lepiej zapamiętujemy).
• Bogactwo treści w rozsądnej formie: Na ~300 stronach autor zmieścił ogrom informacji, ale struktura jest tak dobrze ułożona, że nie ma uczucia chaosu. Wręcz przeciwnie – treści są pogrupowane logicznie, co ułatwia naukę. Książka jest kompletna w ramach swego tematu: od podstaw teoretycznych, przez listę olejków, przepisy, po zaawansowane techniki i dodatki. Można ją określić jako kompendium koncentracji z aromaterapią. To mocna strona, bo czytelnik nie musi szukać dalej – wszystko, czego potrzebuje na start i rozwój, jest tu zawarte.
• Osobiste doświadczenie autora: Choć książka jest profesjonalna, wyczuwa się w niej autentyczną pasję i praktykę autora. Kośla wspomina własne odczucia, przykłady z warsztatów, klientów – co dodaje wiarygodności i ludzkiego wymiaru. To atut, bo łatwiej zaufać radom osoby, która sama przeszła tę drogę i sprawdziła rozwiązania w realu.

Wymienione mocne strony sprawiają, że „Zapach, który uczy” to poradnik wyróżniający się jakością – łączy naukę z praktyką, jest inspirujący i jednocześnie konkretny. Jego atuty przekładają się bezpośrednio na wartość dla czytelnika: rzetelność daje pewność, praktyczność – realne efekty, styl – przyjemność czytania, a holizm – kompleksowe wsparcie.

Wnioski i rekomendacja

„Zapach, który uczy. Olejki eteryczne w nauce i pracy” to jedna z tych książek, które wypełniają istotną lukę na rynku poradników. Michał Jacek Kośla podjął się ambitnego zadania – połączenia aromaterapii z tematem efektywności uczenia się – i zrealizował je z imponującym rezultatem. Książka okazuje się nie tylko przewodnikiem po świecie zapachów, ale kompleksowym programem poprawy koncentracji i dobrostanu dla osób żyjących we współczesnym, zabieganym świecie.

Po wnikliwej lekturze mogę stwierdzić, że publikacja spełnia obietnice zawarte we wstępie. Autor zapowiadał, że pokaże jak używać olejków dla pamięci, nastroju i tworzenia rytuałów – i rzeczywiście dostarczył konkretną wiedzę i narzędzia w tych obszarach. Książka jest przy tym napisana w sposób, który angażuje i motywuje do działania. To nie jest kolejna teoretyczna pozycja, którą odłożymy na półkę – wręcz przeciwnie, czuje się zachętę, by od razu coś wdrożyć (choćby powąchać tę buteleczkę rozmarynu, jeśli ma się pod ręką!).

Dla kogo szczególnie polecam tę książkę? Dla studentów, uczniów, maturzystów – bo znajdą tu metody na skupienie podczas nauki i sposoby walki z prokrastynacją (poprzez rytuały zapachowe). Dla osób pracujących umysłowo – bo dowiedzą się, jak naturalnie podnieść swoją produktywność i kreatywność w ciągu dnia, a także jak się efektywnie regenerować. Dla rodziców – bo mogą wesprzeć swoje dzieci w nauce w łagodny sposób, a i sami skorzystają redukując stres. Także dla nauczycieli i trenerów – bo to inspiracja, jak wprowadzić element aromaterapii do środowiska edukacyjnego. A wreszcie dla wszystkich zestresowanych, rozproszonych, którzy czują, że potrzebują lepiej zarządzać swoją uwagą – książka Kośli daje im cały pakiet narzędzi, by to osiągnąć, krok po kroku, w zgodzie z naturą.

Czy książka ma jakieś poważne wady, które zmieniałyby moją rekomendację? Zdecydowanie nie. Wszelkie drobne uwagi (jak brak indeksu czy niewielka liczba ilustracji) nie wpływają na ogólną ocenę – są to kwestie techniczne, które łatwo wybaczyć, zważywszy na merytoryczną i praktyczną wartość całości. Treść jest nie tylko poprawna, ale wręcz znakomita i unikalna.

Na tle konkurencyjnych poradników aromaterapii, książka Kośli się wybija, bo jest bardzo skoncentrowana i aktualna. To czyni ją lekturą obowiązkową dla każdego, kto interesuje się nie tylko olejkami, ale w ogóle efektywnym uczeniem się, pracą nad sobą, biohackingiem czy naturalnymi metodami poprawy jakości życia.

Osobiście, czytając tę książkę, sam nauczyłem się nowych rzeczy – mimo że temat aromaterapii nie jest mi obcy. Zainspirowały mnie zwłaszcza pomysły na kotwiczenie nawyków poprzez zapach i wplecenie mini-rytuałów zapachowych w plan dnia. Już po kilku rozdziałach miałem ochotę wypróbować część porad (np. hydrolat z sosny podczas porannego czytania – co faktycznie dało przyjemne odświeżenie umysłu). To chyba najlepsza recenzja – książka sprawia, że chce się działać.

Końcowa ocena: „Zapach, który uczy” oceniam bardzo wysoko. To pozycja napisana z pasją, a zarazem z głową – łączy w sobie serce (miłość do natury i pracy z ludźmi) i rozum (dowody naukowe, struktura). W mojej skali byłaby to solidna 9/10 (jeśli nie 10/10, zależnie od kryteriów), przede wszystkim za unikalność treści i praktyczne zastosowanie. Polecam ją z czystym sumieniem wszystkim zainteresowanym tematem.

Na koniec warto podkreślić: czy aromaterapia naprawdę może pomóc w nauce i pracy? Po lekturze tej książki odpowiedź brzmi – tak, może być cennym sprzymierzeńcem, jeśli podejdziemy do niej świadomie i konsekwentnie. A dzięki przewodnikowi Kośli wiemy dokładnie jak się do tego zabrać. Zdecydowanie rekomenduję tę książkę – to rzetelna, wyważona i inspirująca recenzja świata zapachów w służbie edukacji i pracy, która ma szansę realnie poprawić komfort i efekty naszego codziennego wysiłku umysłowego.

TL;DR

„Zapach, który uczy” Michała Kośli to nowatorski poradnik pokazujący, jak wykorzystać aromaterapię, by lepiej się uczyć i pracować. Autor łączy aktualną wiedzę naukową z tradycją i praktycznymi poradami – od listy olejków wspierających pamięć, przez gotowe rytuały i przepisy, po techniki oddechowe i leśne inspiracje. Książka jest napisana przystępnie i angażująco, zawiera liczne przykłady i ćwiczenia. To kompleksowy przewodnik, który krok po kroku uczy, jak zapachami poprawić koncentrację, nastrój i energię umysłową. Gorąco polecany dla studentów, profesjonalistów i wszystkich ciekawych naturalnych metod zwiększania efektywności.

Tu znajdziesz książkę : https://michalkosla.net/produkt/zapach-ktory-uczy/

Zapraszam do lektury moich książek